Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που αποσκοπεί στην πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση των διαταραχών του λόγου, της φωνής, της ομιλίας, της επικοινωνίας και της κατάποσης, ανεξάρτητα από το ποια είναι η αιτία των διαταραχών αυτών. Απευθύνεται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες και στοχεύει στην ομαλή ένταξη και λειτουργία του ανθρώπου στο κοινωνικό, σχολικό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον.

Κατά κύριο λόγο, ένα παιδί χρειάζεται Λογοθεραπεία όταν το επίπεδο της γλωσσικής και επικοινωνιακής του ανάπτυξης δεν συμβαδίζει με την ηλικία του. Είναι γεγονός ότι κάθε παιδί ακολουθεί την προσωπική του αναπτυξιακή πορεία στους δικούς του χρόνους. Ωστόσο όλα τα παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο γλωσσικό ή επικοινωνιακό πρόβλημα ακολουθούν με μικρές παραλλαγές μια συγκεκριμένη πορεία ανάπτυξης που ονομάζουμε τυπική ανάπτυξη. Με βάση τη τυπική ανάπτυξη είμαστε σε θέση σε πρωταρχικό επίπεδο να εκτιμήσουμε εάν ένα παιδί αντιμετωπίζει γλωσσικές ή επικοινωνιακές δυσκολίες και κατά συνέπεια αν χρειάζεται λογοθεραπευτική υποστήριξη.

Ένας γονέας μπορεί να εντοπίσει τυχόν προβλήματα στο παιδί του παρατηρώντας κυρίως τις ενδείξεις των προβλημάτων αυτών. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί δεν προφέρει τα σύμφωνα και τους διφθόγγους με καθαρότητα, έχει περιορισμένο λεξιλόγιο, αποφεύγει στο λόγο του τη χρήση άρθρων, επιθέτων ή και προσδιορισμών, χρησιμοποιεί νοήματα για την επικοινωνία αντί για τον λόγο, αντιστρέφει συλλαβές, έχει μη κατανοητό λόγο από ανθρώπους εντός ή/και εκτός της οικογένειας ή δυσκολεύεται στην κατανόηση των εννοιών των λέξεων, τότε υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το παιδί χρειάζεται λογοθεραπευτική αξιολόγηση και παρέμβαση.

Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει υποψία ότι ένα παιδί έχει γλωσσικές ή επικοινωνιακές δυσκολίες, θα πρέπει να υπάρξει επικοινωνία με κάποιον Ειδικό Ψυχικής Υγείας (Ψυχολόγο, Παιδοψυχίατρο, Αναπτυξιολόγο, Νευρολόγο ή Λογοθεραπευτή). Το παιδί θα διαγνωσθεί όσον αφορά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει και εφόσον απαιτείται, θα καταρτισθεί το κατάλληλο πρόγραμμα θεραπευτικών παρεμβάσεων για την αποκατάσταση των δυσκολιών.

Ο απώτερος στόχος ενός λογοθεραπευτικού προγράμματος είναι η αποκατάσταση των γλωσσικών και επικοινωνιακών δυσκολιών του παιδιού. Οι σημαντικότεροι παράγοντες στην επιτυχία κάθε προγράμματος είναι αφενός η ακριβής διάγνωση και αξιολόγηση των προβλημάτων και αφετέρου, η εφαρμογή των κατάλληλων θεραπευτικών παρεμβάσεων που θα πρέπει να είναι απόλυτα προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τις δυνατότητες του παιδιού. Ένα λογοθεραπευτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει ειδικές ασκήσεις με τη χρησιμοποίηση καρτών, παιχνιδιών, βιβλίων και εξειδικευμένων οργάνων. Επιπλέον ένα λογοθεραπευτικό πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες που ενισχύουν την ανάπτυξη και βελτίωση της ομιλίας και της επικοινωνίας του παιδιού. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί εξειδικευμένο υλικό εξάσκησης και σύντομες ασκήσεις που μπορούν να κάνουν οι γονείς με το παιδί στο σπίτι.

Ένα λογοθεραπευτικό πρόγραμμα υλοποιείται μέσω εβδομαδιαίων συνεδριών (2-3 ανά εβδομάδα) διάρκειας 45’. Η συνολική διάρκεια του προγράμματος ποικίλλει ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, τις δυνατότητες του παιδιού, την υποστήριξη του οικογενειακού περιβάλλοντος και την αποτελεσματικότητα του ίδιου του προγράμματος. Ενδεικτικά, συνήθως ένα απλό φωνολογικό θέμα μπορεί να αποκατασταθεί εντός μερικών μηνών, εάν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, ενώ για την αποκατάσταση μιας βαριάς φωνολογικής διαταραχής που έχει εδραιωθεί στο παιδί, είναι πιθανό να χρειαστούν ακόμα και κάποια χρόνια συστηματικής και στοχευμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Δυστυχώς κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια ούτε την εξέλιξη των προβλημάτων και το εάν ένα παιδί θα μπορέσει μεγαλώνοντας αυτόματα να τα αντιμετωπίσει, ούτε ποιες επιπτώσεις αυτά θα έχουν στο μαθησιακό και γνωστικό του τομέα, καθώς και στην ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη. Το σίγουρο είναι ότι εάν οι γονείς δεν αποταθούν σε κάποιον ειδικό το νωρίτερο δυνατό, τότε διακινδυνεύουν αφενός την εδραίωση του προβλήματος και αφετέρου τη μετεξέλιξή του. Είναι πολύ σύνηθες ένα σχετικά απλό γλωσσικό ή επικοινωνιακό πρόβλημα να λάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις λόγω της μη έγκαιρης αντιμετώπισής του και στη συνέχεια να προκαλέσει την εμφάνιση επιπρόσθετων δυσκολιών, ελλείψεων ή ακόμα και διαταραχών. Με αυτό το τρόπο ένα περιορισμένο και συγκεκριμένο πρόβλημα γίνεται αιτία για την εμφάνιση δευτερογενών προβλημάτων, τα οποία αφενός κάνουν πιο σύνθετη και χρονοβόρα την συνολική αντιμετώπισή τους και αφ’ ετέρου, προκαλούν σημαντικά μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση στην οικογένεια.

Είναι αρκετά σύνηθες ένα παιδί που αντιμετωπίζει γλωσσικές ή επικοινωνιακές δυσχέρειες, να έχει ελλείψεις ή δυσκολίες και σε άλλους αναπτυξιακούς τομείς, όπως στην αισθητηριακή του ολοκλήρωση, στην αδρή ή την λεπτή του κίνηση, στο γνωστικό του τομέα, στους μηχανισμούς μάθησης και επίλυσης προβλημάτων, κλπ. Με στόχο την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων, αρκετές φορές απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση από Λογοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή και Ψυχολόγο/Παιδοψυχίατρο/Αναπτυξιολόγο, των οποίων οι θεραπευτικές παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι απόλυτα συντονισμένες και να λειτουργούν συμπληρωματικά.